اصول تربیت شرعی فرزندان
تربیت از ریشه «ربو» به معنای زیادت گرفته گردیده‌است (ابن مراد، 126، 1416)؛ در گفت و گو تربیت آدم، معنی واژة تربیت، بر رشد استعدادهای بشر، یعنی مهیا ساختن زمینة پرورش استعدادهای آدمی دلالت می‌نماید (ابوطالبی، 17، 1388) و با دقت به فطری بودن آئین، تربیت شرعی در اسلام به معنای تهیه نمودن مسئله‌های شکوفایی فطرت توحیدی آدم و تجلی آن در انجام عبادی او میباشد (به عبارتی، 23)؛ تربیت نوباوه در اسلام مسجد غدیر باباعلی ارشاد مشهد وظیفه‌ای میباشد که پروردگار آن را به پدر و مادر واگذار نموده است. این مسئولیت فقط در تأمین طعام و پوشاک خلاصه نمیشود؛ بلکه مشتمل بر تربیت و فراگیری خلق و خوی و مسئولیت‌پذیری به فرزندان نیز میباشد.
اصول تربیت شرعی فرزندان
محبت
رفتار فرستاده(ص)، فاطمه زهرا(س) و ائمه اطهار(ع)، کردار قرآنی و مظهر ملایمت، عفووبخشش و الگوی شفقت و ناز و نوازش بود و دامنۀ محبت وی، گران قدر و خرد را فرا می‌گرفت. کودک ها در نزد وی رده خاصی داشتند و آن در شرایط‌های گوناگون مثلا در منزل، کوچه، مسجد، بازار، میدان نزاع و... با خردسالان بخشندگی میکردند و دور و بری ها را نیز بدین دستور تشویق می‌فرمودند. از فرستاده اکرم(ص) روایتی در ذکر مداقه محبت به فرزندان با این عبارت نقل گردیده است: از ما وجود ندارد هر کس تبارک ما‌را احترام نکند و به خرد ما رحم نورزد (داودی، 37، 1386).
همینطور امام راست گو(ع) به فرزند خود بسیار محبت می کرد. از امام(ع) سؤال شد که چقدر اورا دوست میدارید؟ فرمودند: به‌اندازه‌ای که دوست ندارم فرزند دیگری داشته باشم تا محبتم میان آن ها تقسیم کنم (ابن خواسته، 85، 1314)؛ امام کاظم(ع) نیز به فرزندان خویش محبت شدید داشت. مفضل میگوید: وارد شدم در حالی که فرزندش علی را بر دامان خویش گذاشته بود، اورا می‌بوسید و اورا بر کتف خود می‌گذاشت آدرس مسجد غدیر باباعلی ارشاد مشهد و در بغل می‌فشرد و می‌فرمود: پدرت به فدایت! چه بوی خوشی و طبع عصمت داری و فضائلت پررنگ میباشد (به عبارتی، 98)؛ از مجموعۀ سیره‌های تربیتی حافظه گردیده به‌وضوح، اصل محبت و مهر ورزدن به فرزندان استنباط میگردد. یک کدام از مصادیق دیگر توجهو محبت به فرزندان در سیره عملی معصومان(ع)، بازی و طنز با خردسالان میباشد. از دیرباز سرازیر‌شناسان نوباوه، به مداقه بازی و پیامدهای مثبت آن اعتنا کرده و بدان پرداخته‌اند. روایتی از فرستاده اکرم(ص) در تأیید بازی و تأثیر آن بر زمانه والا‌سالی اینگونه نقل گردیده‌است: تندی و تمایل بسیار به بازی در کودکی نشانۀ وقار و پختگی رزرو مسجد غدیر باباعلی ارشاد مشهد و متعددی عقل طفل در بزرگی میباشد (دلشاد، 96، 1375)؛ شاید بتوان این حرف فرستاده آفریدگار(ص) را از بینش سرازیر‌شناسی، به‌سیرتکامل‌ای با این عقیده مطابقت و همخوانی دانست که بازی و شیطنت در روزگار کودکی موجب تخلیۀ انرژی‌های زائد جسمی و روحی می شود و در وصال بچه به وقار و حلم در بلندمرتبه‌سالی تأثیرگذار میباشد (حسینی زاده،54،1382).
تکریم
اکرام به معنای آن میباشد که کسی را تبارک و شریف‌شماری و گرامی‌اش بداری و به وی نفعی خالص برسانی؛ درباره تکریم فرزند نیز پیشنهاد‌هایی در احادیث دیده می شود. اکرام آدمی از نظر نبی(ص) و اهل‌بیت(ع) از روزگار کودکی شروع میگردد و شعاع آن از تبارک‌ترین و پهناور‌ترین مصادیق تا خرد‌ترین مصادیق موردها را مشمول میگردد. اوامر و تعالیم نبی آفریدگار(ص) و اهل‌بیت(ع) بر پایه ی اسم نیک نهادن بر نوزاد، عقیقه و دیگر آداب به دنیا آمدن، درود کردن به بچه و ...، برای مثال موردها تکریم خردسالان میباشد. یکی‌از شیوه های وصال به کرامت آن میباشد که آدم، کرامت را در دور و بری ها خویش ببیند و لمس نماید. برای اینکه آدم مهربان خواهد شد و شریف النفس توشه آید، بایستی کرامت ببیند و گزینه تکریم و احترام قرار گیرد. و این فرمان از روزگار کودکی شماره تلفن مسجد غدیر باباعلی ارشاد مشهد مداقه دارااست (سیف، 98، 1382)؛ نبی خداوند(ص) در سخنانی فرموده میباشد: «به عبارتی‌سیرتکامل که فرزند نباید نسبت به پدر و مادر خویش بی‌احترامی نماید، پدر و مادر نیز نباید نسبت به وی بی‌احترامی نمایند. همینطور امام راستگو(ص) میفرماید: فرزندان خویش را تکریم نمائید و گرامی دارید و آنهارا پسندیده تربیت فرمایید تا اینکه معبود شمارا ببخشد (طبرسی، 78، 1392)؛ بدون شک، گرامی داشتن و اکرام طفل در ساخت دلبستگی دربین وی و دور‌وبری ها تأثیرگذار میباشد و مسئله تایید آموزه‌های اخلاقی و تربیت شرعی را آماده می‌سازد. با دقت به طریقه‌های جاری‌شناسی درباره التفات محبت و تکریم خردسالان، پر‌نور می شود که نبی(ص) و اهل‌بیت(ع) در منزلت آموزگار رفیعتر آدم‌ها که در سایه اتصال با منبع وحی، از فطرت و سرشت بشر‌ها با خبر میباشد، چرا تا این حد بر محبت و اعتنا به بچه تأکید ورزیده میباشد. فرستاده(ص) و اهل‌بیت(ع) به آحاد خردسال ها به عام و فرزندان خویش به‌طور خاص محبت و دقت میکردند و به تکریم و احترام آنها می‌پرداخت تا به پرورش خل وچل و عاطفی بی نقص برسند و زمینۀ یاددادن و تربیت شرعی آنها نیز مهیا آید. در صورتی‌که تربیت فقهی خردسال ها یاروهمدم با محبت و تولید دلبستگی با نوباوه باشد اورا نسبت به پیشنهاد‌های شرعی پدر و مادر تسلیم‌پذیرتر می‌نماید و الگوپذیری از آنان‌را نیز بیشتر می‌کند؛ علاوه‌بر آن کودکی که از دید کم عقل و عاطفی سلامت و رویش یافته باشد، نسبت به اوامر فقهی که بر پایه ی با فطرت آدمی میباشد، انعطاف‌پذیرتر می گردد.
[ پنجشنبه 10 آذر 1401 ] 12:50 ] [ محمد صادقی ]
[ ]