سیری بر تاریخ مسجدهای کشور ایران
در حالتی که بخواهیم مروری کلی بر تشکیل داد مسجدهای جمهوری اسلامی ایران داشته باشیم در پوسته یکسری ده سال تاریخی خواهیم توانست این عمل را اعمال دهیم. حتی امروزه نیز پژوهش ها بر روی معماری و هنر مسجد غدیر بلوار معلم مشهد اهل ایران ادامه دارااست. البته آنچه دانشمندان درخصوص تشکیل داد و سیر تاریخی مسجدهای کشور‌ایران به توافق رسیده‌اند را پیرو خواهیم آورد.
شروع سده سوم هجری:
شروع سده سوم هجری، در واقع شروع توسعه و گسترش شهرها و آبادی‌های مسجد غدیر فلاحی مشهد درون کشور‌ایران بود. از این مجال به بعد از آن شاهد پیدایش مساجد با ته رنگ ابومسلمی در باطن مرزو بوم هستیم. عضو مهم معلوم کردن مسجد دراین زمان، گنبدخانه بود که گاه به طور کوشک‌مانند ساخت‌و‌ساز میشد، که می‌قدرت به مسجد جامع بروجرد یا این که مسجد غدیر باباعلی ارشاد مشهد جامع گلپایگان اشاره نمود. نوع دیگری از گنبدخانه‌ها به طور طبقه‌ای و اشکوبی ساخته می‌شدند که یکی‌از طبقات آن برای حضور بانوان بوده میباشد. از بخش پشت محرا‌ب‌ها نیز برای مراقبت قرآن به کارگیری می‌کردند. برای مثال مسجدهای کشور ایران درین طرح می‌قدرت به مسجد بابا غدیر مشهد میدان ساوه اشاره نمود که هنر عصر‌ی صفوی نیز در آن چشم می شود.
سده سوم تا چهارم هجری:
مسجدهای کشور ایران درین بازه نیز مانند پیشین جاری ساختن میشد. با این تفاوت که وسعت زیبایی‌ها و تزئینات به عمل رفته در باطن مساجد بیشتر و دقیق‌خیس میشد. وسعت ریزه‌کاری‌های هنری و نغزکاری‌هایی که دراین مجال‌ها در مسجدهای اهل ایران به شغل می رفت در عصر آل کاکویه و آل بویه به نقطع ی عطف خویش میرسد. شبستان‌های مسجد جامع اصفهان بدین زمان وابستگی داراست. حتی گفته میگردد که دیگر آن گاه این عصر‌های تاریخی، دیگر مانند این تزئینات را در مساجد ندیده‌ایم. دراین زمانه مساجد کوشکی (مراد گنبدخانه تکی) در بعضا شهرها ساخته می شد که از بین آنها می‌قدرت به مسجد جامع بروجرد اشاره نمود.
سده پنجم هجری
از این فرصت به بعد از آن می بینیم که گنبدخانه‌ها و شبستانها در مسجدهای کشور‌ایران در کنار هم آورده می شوند. در اکثر مواقع محل قرارگیری گنبدخانه در پشت حیاط یا این که پیشان بوده میباشد. درین مجال خواجه نظام الملک در مسجد جامع اصفهان تغییراتی تولید می‌نماید. به‌این شکل که چندین ستون از ستاوند شبستان را برمی‌دارااست و به مکان آنان، گنبدخانه‌ای می‌سازد. ولی همانگونه که میدانید امروزه در باطن این مسجد، دو گنبد منزل وجود داراست. گنبدخانه آتی را تاج‌الملک فیروزان شیرازی که با خواجه نظام الملک ستیز و دیده و هم چشمی داشته میباشد، اضافه نموده است. تراس جلوی این گنبدخانه‌ها امروز قسمت اصلی و پیوسته درون مسجد به اکانت می آیند.
سده هفتم هجری
شاهد ظهور مسجدهای اهل ایران یک اهل ایران هستیم. در‌پی اینها اشکال مساجد چهار ایوانی و یک ایوانی نیز ساخته می شد. به نحوی که بیشتر مسجدهای درست شده از این زمانه به طور چهار ایوانی ساخته می‌شدند. حتی در حالتی که مسجدی به این‌شیوه ساخته نمیشد، حس می‌کردند که یک چیزی نادر داراست و می بایست بدون نقص گردد.
سده نهم هجری
آغاز مجدد مسجد یک ایوانی را دراین سده به بعد از آن داریم. به عنوان مثال مسجدهای اهل ایران درست شده درین زمانه، مسجد جامع بچه مسجد امیرچخماق یزد میباشد. این مسجد مشابه چهار ایوانی میباشد ولی اصولا یک حیاط داراست و دیگر حیاط‌مانندها، درایگاه مسجد میباشند خیر تراس. این مساله نیز ناشی از به عبارتی بحثی میباشد که گفتیم، که ساختن مساجد غیر چهار ایوانی گویی ناقص بود.
[ يکشنبه 11 تير 1402 ] 10:10 ] [ محمد صادقی ]
[ ]