بهترین مرجع مسجد غدیر باباعلی مشهد

۴- مسجد کوفه از مساجد چهارگانه گرانقدر دنیا

جای : شهر نجف در عراق

مسجد کوفه یکی‌از مساجد چهارگانه گرانقدر فقید اسلام میباشد. مسجد بابا قدرت مشهد این مسجد در ۱۲ کیلومتری شمال شهر نجف واقع میباشد. گفته می‌شود این مسجد شروع توسط حضرت انسان تشکیل‌شده و بعداز مسجدالحرام قدیمی‌ترین مسجد دانا است. در ده سال‌های اولیه هجری قمری این مسجد بوسیله سعد بن ابی وقاص مرمت و آن‌گاه به وسیله علی ابن ابی طالب مرکزی اصلی برای خلافت در حیث دریافت شد. حرم بعضی از بزرگان و علمای شرعی در آنجا جای‌دارد.

مسجد کوفه با صورت هندسی مربع و با ارتفاع و مسجد بابا غدیر مشهد عرضی نزدیک به ۱۱۰و۱۱۶ متر و صحنی کلان و فارغ از سقف و دیوارهایی به طول ۲۲ متر که دورتا به دور محوطه اش هفتاد و شش غرفه وجود داراست، پیاده سازی گردیده‌است. این مسجد چهار در برای ورود و خروج دارااست.

مثلا مساجد اساسی شیعه مسجد سهله است

مسجد سهله (اسم‌های دیگر: مسجد سهیل، بنی‌ظفر، عبدالقیس) یکی از مشهورترین مسجد غدیر فلاحی مشهد مساجد اسلامی میباشد که در قرن اول هجری توسط قبایل عرب در کوفه در سمت شمال غربی مسجد جامع کوفه به مسافت حدود دو کیلومتر ساخته‌شده است. این مسجد یکی‌از دیرین‌ترین مساجد منتسب به حجت بن الحسن، امام دوازدهم، شیعه ها میباشد. مسجد سهله در شرق نجف یعنی در شهر کوفه قدیم قراردارد، این مسجد در ۱۰ کیلومتری شمال شرقی حرم امام علی با زاویه ۳۷ جايگاه و ۲ کیلومتری شمال غربی مسجد  مسجد غدیر باباعلی ارشاد مشهد کوفه با زاویه ۵۳ درجه جای‌دارد. در گروه احادیث با تعابیر مختلفی از رده معنوی و منزلت مسجد سهله خاطر گردیده است. می اقتدار اظهار کرد از خبرها چنان معین می شود که پس از مسجد اعظم کوفه مسجدی به فضیلت این مسجد نیست.

از لحاظ استحکام سازه و خصوصیت‌های معماری اسلامی و زیبایی در پیاده سازی، اسلوب، خط، کاشی‌کاری‌های معرق و غیرمعرق، مرقم و غیرمرقم، مقرنس، گچ‌کاری و دیگر تزئینات هنری و مشخصه‌های معماری سنتی بی‌نظیر و ممتاز داراست. مسجد بابا قدرت مشهد بنای مسجد با سپری شد ۶۰۰ سال همچنان مستحکم و ماندگار، زیرا آیینه‌ای است که عظمت و عمر و زیبایی معماری و هنر اسلامی در پیمان تیموری را به اکران میگذارد. خراسان در کتاب های کهن اهل ایران پهنه ی زمین به هفت اقلیم بخش شده است. که از جمله ی آن‌ها ساوات (مرز و بوم مشرق) یعنی خراسان می‌باشد. کلمه و واژه ی خراسان خویش ترکیبی از دو کلمه و واژه ی سابق اهل ایران یعنی «خور» در مضمون‌ خورشید و «سهل وآسان» صفت فاعلی از ریشه ی «آس» در معنای برآمدن و سرزدن میباشد و خراسان سرزدنگاه خورشید یا این که مشرق زمین مسجد بابا غدیر مشهد معنی می دهد. در کتاب شهرستان های جمهوری اسلامی ایران اولیه سرزمینی که نامش برده می‌شود خراسان با شهرهای سمرقند، سغر، بلخ، خوارزم، مرو، مرورود، هرات، توس، پوشنگ، نیشابور، قاین، گرگان، کوش می باشد.

جغرافی نویسان اسلامی غالباً خراسان را بارکده ی دانا اسلام دانسته و حدود آن را کلان تعریف کرده اند بدین ترتیب اسم خراسان یادآور تقدسی قدیمی است که خاطره های جمعی را برای اقوام بخش اعظمی متداعی می نماید. چه سرزدنگاه خورشید و پرتو قسمت مرز و بوم ای آریایی از فرصت های بسیر به دور میباشد به باعث این تقدس و التفات فرهنگی هست که‌این سرزمین را رده محققان، بزرگان، فقها و مسجد غدیر بلوار معلم مشهد علما دانسته اند و آن را تعالی شمرده اند. از کجای این خراسان تعالی (خراسان قدیم) بگوییم از مشهد مقدس که آرامگاه جان فقید میباشد و پیکر تمیز فرزند گران قدر بنی اکرم (ع) را در آغوش دارااست، از بلخ براق و سمرقند ز زمینش یا این که از گهواره ی هنر و آرامش، هرات، نیشابود، قاین، بیرجند، سبزوار. از کجای این میهن مقدس حرف بگوییم که بام و درش براق میباشد و کوه و بیابانش تابان، خراسان یادآور جاذبه های خاص و خاطره های دلنشینی میباشد که شوق کودکی و پر نمک جوانی را در دل ها تولید می نماید. شوری که می اقتدار آفریننده صمیمی ترین و مسجد غدیر باباعلی ارشاد مشهد احساسی ترین نوشته ها باشد.

بنابر مضمون روايتي ديگر، روزي امام صادق(ع) به نزديکيهاي مسجد کوفه رسيدند و از مرکب خود پياده شدند؛ وقتي علت پياده شدنشان را سؤال کردند آن حضرت فرمودند:

حدّ مسجد الکوفه نقطه نهایی السراجين خطّه بشر(ع) و أنا أکره أن أدخله راکباً...7 .

محدوده مسجد کوفه نقطه پایان سراجين (نام محلي در نزديکي مسجد) مسجد غدیر باباعلی ارشاد مشهد میباشد که اين حدّ را حضرت انسان(ع) براي مسجد معین کرده است و من نمي پسندم که سواره وارد اين محدود بشوم.

در‌پی روايت آمده میباشد که راوي مي پرسد: در صورتی محدوده مسجد کوفه آن هست که مي فرماييد پس چه چيز باعث تغيير آن گردیده است؟ حضرت در پاسخ مي فرمايند: نخستین امري که سبب ساز تغيير آن شد توفان مسجد غدیر بلوار معلم مشهد نوح بود ابعاد هم اصحاب کسري و سپس نعمان بن منذر و بعد هم زياد بن ابي سفيان تغييراتي در آن ايجاد کردند.

بر اين پایه مشخص مي شود که اين مسجد شريف از زمان بشر ابوالبشر مسجد غدیر فلاحی مشهد  به عنوان محلي براي عبادت پروردگار تبارک و تعالي مطرح بوده هست؛ منتهي در طی تاريخ دستخوش تغيير و تحولاتي شده و در زمانهاي گوناگون در تجديد بناها حدود محوطه مسجد تغيير پيدا کرده است. »شعبي« مي گويد: »مسجد کوفه شش جريب و شش قفيز هست«. ولي »زادانفروخ« گفته میباشد: »مساحت مسجد کوفه نه جريب می باشد«.8 در بعضي از مآخذ وضعيت کنوني مسجد جامع کوفه چنين توصيف مي خواهد شد: اين مسجد تقريباً به طور مربع می‌باشد منتهي اضلاع آن با هم تفاوت دارا هستند. اندازه هر يک از اضلاع آن به ترتيب عبارتند از: 110، 116، 109 و 116 متر؛ مساحت آن را حدود 12750 متر دانسته اند و ارتفاع ديوارهاي مسجد 22 متر مذکور می‌باشد. در سمت جنوب غربي آن به فاصله 85 متر، خانه مسجد بابا غدیر مشهد کوچک و محقري وجود داراست و مشهور است که آنجا خانه علي(ع) بوده می باشد که قبر ميثم تمار در نزديک آن خانه قرار دارد. در بين اين خانه و مسجد، قصر دارالخلافه واقع شد‌ه‌است که از در ضلع جنوب غربي مسجد مي توان به دارالخلافه وارد شد.

آیات عظام امام، بهجت، خامنه ای، صافی و فاضل: درس قرائت، حل مسائل و مباحثه - به ویژه در کارها فقاهتی - بسیار کار نیکو ای میباشد؛ البته چنانچه مباحثه و مجادله به منظور غلبه بر دیگری و اظهار وقار باشد، حرام است مسجد بابا قدرت مشهد و بنابر احتیاط واجب اعتکاف را نیز فسخ می‌نماید. میزان تشخیص آن، قصد و نیت فرد میباشد.(۱)

آیت‌اللَّه تبریزی: مباحثه به ویژه در کارها فقهی بسیار فعالیت نیکو‌ای است؛ مسجد بابا قدرت مشهد البته در شرایطی‌که مباحثه و مجادله به مراد غلبه بر دیگری و اظهار متانت باشد، حرام می‌باشد؛ ولی اعتکاف را فسخ نمی‌نماید. میزان تشخیص آن، قصد و نیت فرد می‌باشد. (۲)

آیه‌ها عظام سیستانی، مکارم، نوری و وحید: مباحثه به ویژه در کارها دینی بسیار عمل نیکو‌ای می باشد؛ اما در صورتی‌که مباحثه و مجادله به خواسته غلبه بر دیگری و اظهار ادب باشد، حرام هست و اعتکاف را نیز فسخ می‌نماید. واحد سنجش تشخیص آن، قصد و نیت فرد میباشد. (۳)

برقراری مراسم اعتکاف در هر شهری چه گرانقدر و چه خرد و حتی روستایی که مسجد جامع داشته باشد، درست است و این به عموم آن شهر بستگی دارااست. در شهرکی که زندگی می کنید می توانید در مسجد جامع مسجد غدیر بلوار معلم مشهد شهرک (در حالتی که شهرک مسجد جامع داشته باشد) اعتکاف نمائید. منظور از مسجد جامع مسجدی میباشد که قشرهای متعدد عموم شهر در آن کمپانی می‌نمایند.(۱)

* غیروابسته اعتکاف

آیا غیر وابسته اعتکاف گناه داراست؟

تمامی مراجع: اگر اعتکاف واجب باشد و یا این که دو روز  آدرس مسجد غدیر باباعلی ارشاد مشهد اعتکاف مستحبی را گذرانده باشد و بخواهد اعتکاف را به هم بزند، معصیت نموده است.

پی‌نوشت:

۱. العروة الوثقی، شرائط الاعتکاف، م ۳۹.

یک سری نكته درباره آثار آموزشی مسجد

الف) همانگونه كه اشاره شد، جنبه‌های آموزشی مسجد، رسالت مهم این بنیان در همه بعد از ظهر‌ها و مكانهااست. مسجد با خصوصیت‌هایی كه دارد، برای مدام اموزشگاه مبانی فقاهتی و معارف اسلامی ا ست. مسجد غدیر باباعلی ارشاد مشهد

از این رو مسجدی كه نقش مؤثر خویش را راجع‌به های فرهنگی ـ آموزشی اعمال نكند، در واقعیت در اجرای نصیب مهمی از رسالت خود بازمانده می باشد. بر شالوده همین آنالیز می‌باشد كه امیرالمؤمنین علیه السلام، مسجدی را كه در آن خبری از هدایت، تبلیغ و رواج آیین نباشد، مسجد وخیم بر شمرده می باشد.[100]

ب) بدون شک شكوفایی علمی مسجد و طرح علم‌های متفاوت در آن، كمالی برای مسجد به حساب می آید، اما پرداختن به این کارها، نباید سبب ساز خواهد شد تا رسالت نخستین مسجدی كه پرداختن به علم‌های فقاهتی هست، فراموش گردد. آدرس مسجد غدیر باباعلی ارشاد مشهد

از نگاه امیرا لمؤمنین، یكی از رسالت‌های مهم و اساسی مسجد آن میباشد كه به معنای حقیقی وواقعی كلمه، كانون هدایت مسلمانان باشد.[101]

ج) در بین بحث‌ها و علم ها فقاهتی، پرداختن به علم ها قرآنی در مسجد، عنایت ویژه‌ای دارااست؛ چون قرآن و مسجد، لینک ویژه‌ای با یكدیگر دارا هستند. پیامبر در این مورد میفرماید:انما نصبت المساجد للقرآن؛[102] مساجد را برای [تلاوت و پی بردن] قرآن سازه كرده‌اند. رزرو مسجد غدیر باباعلی ارشاد مشهد

و نیز:اینجانب احب القرآن فلیجب المساجد؛[103] دوستدار قرآن، مسجد را نیز می بایست دوست داشته باشد.

شواهد تاریخی نماد میدهد كه در مسجد النبی نشست‌های تلاوت و تفسیر قرآن رونق ویژه‌ای داشته می‌باشد. عبادة بن صامت، از سوی نبی افسر بود تا قرآن را به عموم آموزش دهد.[104] جلسه‌ای مرتبط با قرآن و علم ها قرآنی حتی شب‌ها تا دیر هنگام نیز در مسجد النبی برپا بود.[105] شماره تلفن مسجد غدیر باباعلی ارشاد مشهد

د) بازرسی تاریخی مساجد از آغاز تا كنون نماد میدهد كه مسجد و كتاب منزل، همواره در كنار هم رایحه ده‌اند.

از به عبارتی آغاز كه قرآن به طور مكتوب در آمد، مسلمان ها قرآنهای نوشته را به مسجد کادو و یا این که وقف می‌كردند. با ارتقا شمار كتابها، كتاب منزل‌‌های مسجد‌ها نیز، پرورش

دیده گیری یافت این كتاب منزل‌ها نقشی بزرك در شكوفایی فرهنگ و تمدن اسلامی داشته‌اند.[106] در حالت كنونی، نمی‌قدرت مسجدی را كه بدون كتاب منزل باشد، مسجد مثال‌ای نامید. از این رو، لازم میباشد در مورد احداث و تجهیز كتاب منزل مسجدها، قدم های مهمی برداشته خواهد شد. چهت نیل بدین اساسی بایستی به کیفیت ساختمان و بنای مسجد بسیار اعتنا كرد.

هـ) روایت هایی كه مسجد زن را، منزل وی دانسته[107] بر آن وجود ندارد كه زنان را از آمد و شد به مسجد گشوده داراست، بلكه همان طور كه بخش اعظمی از فقیهان گفته‌اند، غرض این داستان‌ها، تاكید بر لزوم رعایت عفاف و پاكدامنی میباشد.[108] حضور زنان در مسجد، مجال قابل قبولی برای سود گیری معنوی از این رده مقدس و شناخت با معارف و احكام اسلامی خواهد بود. به مطرح شدن دیگر، بخشی از شغل‌های آموزشی به زنان مربوط میشود. پیامبر نیز راجع‌به ها متعدد، برای زنان حاضر در مسجد، مجلسی جدا تشكیل می‌دادند.[109]

اثرها اجتماعی

1ـ پژوهش اثر ها فرهنگی مسجد

مسجد پایگاهی فقاهتی می‌باشد كه از فرهنگ دینی امان می‌كند و بر بالندگی آن میافزاید. از آغاز پیدایش مسجد، جنبه‌های فرهنگی آن در نظر گرفته گردیده بود و حتی‌در خلا رسول (صلی الله علیه و آله)، شغل‌های فرهنگی مسجد ادامه داشت. مسجدهای دیگر در ابتدا اسلام نیز اینگونه بود. بعداز فتح مكه، فرستاده (صلی الله علیه و آله)، هنگام گماشتن عتاب بن اسید به سمت استانداری مكه و امام جماعت مسجد الحرام، بر ضرورت كارهای فرهنگی و تبلیغی بسیار تأكید كرد. پس از رحلت فرستاده (صلی الله علیه و آله) نیز حضرت علی (علیه‌السلام) به شغل‌های فرهنگی مسجد خاطر نشان کرد و دیگر ائمه نیز هرگز مسجد را ترك نكردند و افزون بر عمل‌های عبادی، به کارها فرهنگی نیز می‌پرداختند. در زمان غایب بودن نیز عالمان شیعی همواره مسجد را تحت عنوان پایگاهی فرهنگی برای توسعه معارف دینی برگزیدند.[110]

امام جماعت، در گستره و نفوذ فعالیت‌های فرهنگی مسجد نقش مهم دارد و می‌تواند به كمك كسانی كه در مسجد حاضر میگردند و كسانی كه در اداره کارها آن مكان را بر عهده دارا‌هستند، از دید فرهنگی مسجد را كارآمد بنمایند. با طراحی برنامه درست و برگزاری كلاس‌ها و نشست‌های گوناگون در مسجد، می‌قدرت آن را به یك مقر فعال آموزشی و فرهنگی تبدیل كرد.

اینك جنبه‌های فرهنگی مسجد را تفحص میكنیم:

نگهداری و تقویت نظام ارزشی

بها‌های انسانی در معاش بشری بسیار عنایت دارد و در رابطه ها اجتماعی نقش محوری اعمال می‌كند؛ چون ارز‌ش‌های اجتماعی از سبک‌های كلی خلق، احكام جمعی و هنجارهای كرداری كه عامه مردم آن را پذیرفته‌اند تشكیل می‌شود. با این وجود می بایست اعلام‌کرد کیفیت فرهنگ و هنجارهای كرداری كه عامه مردم آن را پذیرفته‌اند تشكیل می‌گردد. با این وجوئد می بایست بیان کرد کیفیت فرهنگ و تمدن و هنجارهای هر جامعه به نظام ارزشی آن بستگی دارااست و بها‌های فرهنگی، هسته اصلی معاش اجتماعی را به وجود می آورند.

قیمت‌ها مبنی بر باورهای عموم و با شاخص‌های گوناگونی شكل می گیرند.[111] در‌این در میان، قیمت‌های دینی عنایت ویژه‌ای می‌دارا هستند. پایداری و پویایی حركت‌های فقاهتی و پویایی فرهنگی فقاهتی در سایه تقویت و توسعه نظام ارزشی امكان پذیر میباشد.

مسجد تحت عنوان یكی از اساسی‌ ترین مقر‌های فقهی، در‌این راستا وظیفه مهمی دارااست. در حین تاریخ نبرد‌های فرهنگی و سیاسی مسجد، بیدارگری‌ها و حركت‌های اصطلاحی دیده میشود كه در تكاپوی نظام ارزشی فقاهتی بسیار مؤثر بوده‌اند. جایگاه ویژه مسجد در فرهنگ و تمدن فقهی و امكانات بالقوه و بالفعل آن، همپا فراگیری‌ها و مفاهیم کناره‌ای و ساخت یك نظام ارزشی قادر و به یاد ماندنی در صحنه فرهنگ وتمدن و اجتماع بسیار مفید بوده میباشد.

مسجد، در نگهداری و تقویت نظام ارزشی نقش بسیار مهمی داراست و كوشش‌های بخش اعظمی در‌این مكان انجام یافته است كه برخی از آنها عبارتند از: ذکر معیارها و شاخص‌های قیمت‌ها و آرمان‌های دینی، ارائه مدارك و آشنایی درست از آئین، برپایی مجلس‌های مذهبی هم زیرا سخنرانی‌های دینی و ویژه نرم افزار‌های در مناسبت‌های مذهبی، ذکر قیمت‌ها و ضد ارزش‌ها، اجرای ارزش‌ها و اعمال دینی مانند برقراری نماز جماعت و مجلس‌های دعا و نیایش، مطرح كردن مسائل اعتقادی و احكام فقاهتی، ذکر تفکر‌های شرعی، معرفی و تربیت الگو، جواب به شبهه‌های دینی و اعتقادی، تولید نظام تربیت فقهی و تقویت نام و نشان فقهی.

با پژوهش عامل ها ركود نظام ارزشی، بخش دیگری از نقش مسجد در سلامت نظام ارزشی جامعه مشخص می‌شود. دنیازدگی در پوسته محصول اندوزی و تجمل گرایی، توسعه خرابی، بی توجهی به دستمزد سایر افراد، مشكلات اقتصادی، عملكرد نادرست مسئولان، ضعیف شدن باورهای مذهبی، ضعیف شدن خداباوری، اصل قرار دادن رویش اقتصادی و بی اهمیتی نسبت به معنویت و كاهش آرمان‌ها و جلوه‌های شرعی از عامل ها سقوط نظام ارزشی می‌باشند كه با پژوهش جنبه‌های سیاسی، اقتصادی، تربیتی و آموزشی مسجد در سطح شخص و اجتماع، نقش مؤثر آن در از در بین بردن این عامل ها مشخص و معلوم می‌‌شود.

جنگ با تهاجم فرهنگی

فرهنگ وتمدن، یكی از اصلی‌ ترین معیارهای توسعه و گسترش و پویایی تمدن است كه هنجارهای اجتماعی و نظام ارزشی جامعه مبنی بر آن شكل میگیرد. امروزه تهاجم به فرهنگ، یكی از معمول ترین نوع تهاجم و راهی مطمئن و سریع برای دست یابی به هدف ها استعماری می‌باشد. با عوض کردن فرهنگ عموم مبتنی بر پندار بیگانه سوای اینكه ردپایی از تمدن باقیمانده باشد و بدون لشكر كشی، كشور مهاجم به هدف خویش می‌رسد. تهاجم فرهنگی را می بایست نبرد برای به تسخیر درآوردن باطن بشر‌ها دانست.و هر یک سری این تسخیر گاهی آن قدر شدید می گردد كه در ظواهر هم نمود پیدا می‌‌كند. مسجدها تحت عنوان مهمترین مقر تبلیغ و یادگرفتن فقاهتی، در مبارزه با این تهاجم وظیفه سنگینی بر عهده دارا هستند.

اكنون جنبه‌های متفاوت مبارزه مسجد با تهاجم فرهنگی را مطالعه می‌كنیم:

تولید آشنایی نسبت به فرهنگ و تمدن خودی

برای جانبداری از یك تمدن، آشنایی آن بسیار لازم می باشد. در صورتی عموم یك كشور تمدن خویش را به نیکی بشناسند و نقاط قوت و دیرپایی آن را بدانند، فرهنگ و تمدن مهاجم، اقتدار تسلط فرهنگی را نمی‌یابد و نمی‌تواند نظام ارزشی آن ها را دگرگون سازد.

مسجد با آموزش فرهنگ و تمدن دینی، آشنایی مورد نیاز را برای مسلمانان ساخت می‌كند تا آن ها قدر فرهنگشان را بدانند این آشنایی، خودبا‌وری موردنیاز برای حمایت از تمدن مهاجم را ایجاد می‌‌كند. در سایه این یادگرفتن‌هاست كه تعهد مسلمانها ارتقاء مییابد و سلاح كارگشایی به اسم غیرت فقهی در نزاع با تهاجم فرهنگی ایجاد کرد می گردد.

روشنگری نسبت به تهاجم فرهنگی

معمولا تهاجم فرهنگی به حدی ظریف برنامه ریزی می‌شود كه اشخاص جامعه متوجه تهاجم نمی‌شوند و تحول‌های فرهنگی را لازمه پرورش و تحرك فرهنگ می دانند و این تحول‌ها را زایش فرهنگی می‌نامند.

به این ترتیب، یكی از کارداران اساسی توفیق در جنگ با تهاجم فرهنگی، آشنایی جریان تهاجم، نحوه‌های تهاجم، سیرتکامل‌های تهاجم و طرق نزاع با تهاجم میباشد.

یكی از مهم ترین شغل‌های مسجد در جریان پیکار با تهاجم فرهنگی، باخبر كردن مسلمانان از تهاجم فرهنگی و سیرتکامل‌های آن و طرق پرهیز از آن میباشد. مجلس‌ها و تشكل‌های مذهبی، از شایسته ترین ابزارهای روشنگری فرهنگی می باشند كه به نه می‌توانند منش نزاع را رسم كنند و مسجد، مقر مجلس‌های مذهبی میباشد. در این گرد هم آیی‌ها، مسلمان ها افزون بر شناخت متمدن شرعی، از حالت سیاسی و تهاجم فرهنگی معاند مطلع می شوند و آموزش می‌بینند كه چه رویکرد‌هایی را برگزینند. آنها با پیشینه تهاجم فرهنگی در كشورهای اسلامی آشنا میگردند و از آن عبرت می گیرند نقش روحانیون در‌این مسیر بسیار گزینش كننده میباشد. می‌توان اذعان کرد رهبری مسلمانان، در هواخواهی از فرهنگ وتمدن ملی و مذهبی به دست روحانیون است.

معماری

فرهنگ و تمدن، جلوه‌های گوناگونی داراست كه بوسیله آن ها می‌توان فرهنگ وتمدن یك جامعه را رسیدگی كرد. معماری یكی از نمودهای فرهنگی میباشد كه در مسجدهای كشورهای اسلامی یافت می‌گردد، تا آن جا كه یكی از شیوه های آشنایی فرهنگ وتمدن مسلمانها در هر فرصت‌ای كاوش در آفرینش‌های هنری می باشد كه در ایجاد کرد مسجدها به كار رفته است.

معماری مسجدها، افزون بر جنبه‌های معنوی، از نظر فرهنگی نیز اهمیت داراست؛ زیرا مسلمان‌ها به جهت قداستی كه برای مسجد قائل‌اند، آن را منسوب به آفریدگار تعالی میدانند و می‌كوشند تا منزل پروردگار را به شایسته ترین شكل بسازند؛ از این رو، مسجدهای محكم و بزرگی سازه كرده‌اند كه قرن‌ها پا برجا بوده میباشد.[112]

2ـ تفحص اثر ها سیاسی مسجد

امروزه مسائل سیاسی، یكی از مهم‌ترین مباحث در سطح جهانی میباشد كه بر مسائل اقتصادی، فرهنگی و نظامی تاثیر گذاشته است. اسلام تحت عنوان فقهی كامل كه ادعای اداره معاش انسان را داراست، به جنبه‌های سیاسی اعتنا كرده و سیاست را به میدان آیین كشانده میباشد.

درین دربین، بایستی مسجد را تحت عنوان یك بنیان سیاسی پویا در جامعه اسلامی به شمار آورد. از آغاز اسلام، مسجد با مسائل سیاسی آمیخته شد. رسول قبل از مسافرت به مدینه، با وجود فشار حاكم در مكه با برخی از مجموعه‌ها، در مسجد الحرام بحث می‌كرد. پس ازهجرت به مدینه نیز فرستاده در مسجد، با اشخاص و دسته‌های اعزامی از بستگان‌ها و طایفه‌های مختلف اظهار کرد و گوی سیاسی ایفا می بخشید. در مسجد النبی مكانی به اسم اسطوانة الوفود برای این اذعان کرد و گوها در حیث گرفته گردیده بود. هم اینگونه كسانی كه جدید مسلمان گردیده بودند، در مسجد با رسول بیعت كردند.[113]

درین نصیب برخی جنبه‌های سیاسی مسجد را رسیدگی می‌كنیم.

محاسبه مسائل سیاسی برای افكار همگانی

بی شك افكار همگانی، وسعت پهناور و مؤثری از جامعه را تشكیل میدهند و بر جریان‌های سیاسی كشور بسیار تاثیر میگذارند. جهت دهی و هدایت این عده بزرگ، در تندرست كلی جامعه و سرعت دهی آن به سمت توسعه و گسترش، نقش تعیین كننده‌ای داراست. بسیاری از جریان‌های گم راه سیاسی، از فعالیت‌های اغفال گرایانه سرانی سرچشمه میگیرد كه افكار همگانی را به تباهی كشانده‌اند و این انحراف، باعث سال‌ها عقب ماندگی شده است.

مسجد تحت عنوان مقر اجتماع مسلمانان و خاصیت جامعه، همانند امام جماعت، فضای قابل قبولی برای پر‌نور كردن اندیشه عموم هست. طریق همگانی پیامبر اینگونه بود كه با دیدن مشكلات فكری ناهنجاری‌های اجتماعی در مسجد حضور می‌یافت و با ایراد سخنرانی به پر‌نور ساختن افكار همگانی می‌پرداخت.

این سخنرانی‌ها معمولا پس از نماز جماعت انجام می‌گرفت. هر گاه حادثه‌ای اصلی شکل میبخشید، عموم با شنیدن ندای الصلاة جماعة در مسجد گرد می‌آمدند و پیامبر برای آنها سخن می‌اظهار‌کرد.[114]

بعداز رسول نیز مفاد گوناگونی یافت میگردد كه سران كفر و نفاق، افكار همگانی را به شدت منحرف كرده‌اند كه دست آورد آن در طی تاریخ باقی مانده و مسجد در‌این جریان‌ها به خیر در جهت بیدار كردن افكار همگانی کار كرده است.

انحراف آشكار افكار همگانی، در جریان كربلا و شهیدشدن امام حسین (علیه‌السلام) و یاران با وفایش را می‌اقتدار از مفاد بالابر شمرد. مسجد در‌این برهه حساس از تاریخ اسلام نیز خود نمایی می‌كند. سخنان امام سجاد (علیه‌السلام) در مسجد كوفه از این قبیل میباشد. در تاریخ، می‌توان مورد ها متعددی روئت کرد كه مسجد در پر‌نور گری افكار همگانی سهم دار بوده

میباشد.[115] پی آمد این بعداز مسجد آن می باشد كه مسلمان‌ها، منزل خدا را پناهگاه خود به شمار می آورند و به آن به دیده منزل‌ای كه روشنگر حق و پشتوانه عدل و داد میباشد می نگرند.

نقش مسجد در نهضت‌های اسلامی

مسجد با ساخت روحیه انقلابی، زمینه مساعدی برای شكل گیری نهضت‌های اسلامی بر اقتدار‌های ضد فقاهتی به وجود می‌آورد.

در بالا اسلام مسجد، مركز نهضت سیاسی نبی بود و حركت گران قدر و انقلابی رسول، از مسجد هدایت و فرماندهی می‌شد. بعداز آن نیز در طی تاریخ اسلام، حركت‌ها و نهضت‌های آزادی نصیب و مقدسی همانند نهضت سربداران در قرن هشتم هجری، نهضت تنباكو و حرکت مشروطه، از مسجدها ریشه گرفت و فریاد بیدار باش و حركت مردمی از بالای منابر راز داده شد.

در حین تاریخ انقلابی اسلامی نیز مساجد محل ارشادوراهنمایی و هدایت نیروهای مؤمن و دارای تعهد، خواستگاه تظاهرات مردی بر ضد طاغوت بود كه به حاكمیت جمهوری اسلامی در جمهوری اسلامی ایران انجامید.

بعداز توفیق انقلاب اسلامی نیز مساجد با وجود کلیه حیله‌ها و توطئه‌های متعدد معاندان داخل و بیرون، در برقراری نظم و امنیت (از روش ساخت كمیته‌ها و انتظامات محلی و گشت شبانه) عده كمك‌های نقدی و جنسی عموم و ارسال آن ها به جناح‌های نزاع و خانواده‌های مستمند، تشكیل شركت‌های تعاونی، برگزاری انتخابات، تشكیل كلاس‌های عقیدتی و معارف اسلامی، مبارزه با کارشکنی‌ها و سم پاشی‌های گروهك‌ها و پس مانده‌های رژیم پهلوی، فراگیری نظامی نیروهای مردمی و غیره، در استمرار انقلاب و بها‌های اسلامی نقش بخش اعظمی داشته می باشد

كاركردهای نظامی مسجد

از استارت پیدایش مسجد در اسلام، این مكان پایگاهی برای عمل عبادی ـ سیاسی، اجتماعی و نظامی مسلمان ها بوده است. حركت‌های جهادی كه فرستاده اكرم در طی خویش داشت، مثلا حركت مسلمان ها برای نبرد و نبرد علیه معاندان در همین مكان شکل میگرفت. پیاده سازی بیشتر غزوه‌‌ها در مسجد شکل می‌گرفت و حضرت رسول اكرم (صلی الله علیه و آله) بابیان شیوای خویش، مسلمان ها را برای جهاد با كفار بسیج می‌كردند. در حین خلفای راشدین و حتی امویان هم مسجد از این لحاظ فعال بود.[116]

پس از صدر اسلام مسجد، در بسیح همگانی نیروها برای شركت در مبارزه نیز نقش بسیار مؤثری دارااست. از جمله می‌‌اقتدار به شغل‌های اصلی مساجد در حفاظت از رزمندگان در حین 8 سال جانبداری مقدس اشاره كرد.